Türkiye’nin pek çok þehrinde yaþanan kent içi ulaþým sorunlarýný çözmek için STK’lar, özel sektör ve yerel yönetimler güçlerini birleþtiriyor. Bu amaçla kurulan ve koordinasyonunu WRI Türkiye Sürdürülebilir Þehirler’in yürüttüðü Türkiye Sürdürülebilir Kent Ýçi Ulaþým Aðý (Sustainable Urban Transportation Network - SUTN) için start verildi.

Avrupa Birliði tarafýndan finanse edilen Sivil Toplum Aracý ve Medya-Sivil Toplum Aðlar ve Platformlar Destekleme Programý kapsamýndaki Türkiye Sürdürülebilir Kent Ýçi Ulaþým Aðý’nýn ortaklarý arasýnda Aktif Yaþam Derneði, UITP (Union Internationale des Transports Publics), UCLG - MEWA (Birleþmiþ Kentler ve Yerel Yönetimler Ortadoðu ve Batý Asya Bölge Teþkilatý) ve YADA (Yaþama Dair Vakýf) yer alýyor.

Toplu taþýma, bisiklet, yürüme gibi sürdürülebilir ulaþým türlerinden ulaþýmýn sosyal, ekonomik, çevresel etkilerine, elektrikli araçlardan dezavantajlý gruplara (engelli, çocuk vb) farklý konularda çalýþan STK’lar, yerel yönetimler, özel sektör, ayrýca merkezi yönetim, akademi, medya ve finans gibi çeþitli alanlardan 100’ün üzerinde paydaþý buluþturacak Türkiye Sürdürülebilir Kent Ýçi Ulaþým Aðý, Türkiyede ulaþýma odaklanan ilk að.

Daha yaþanabilir kentler yaratmak için çalýþan ve sürdürülebilir ulaþýmla ilgili pek çok projeye imza atan WRI Türkiye Sürdürülebilir Þehirler’in direktörü Dr. Güneþ Cansýz, Türkiye’de özellikle büyükþehirlerde çeþitli kent içi ulaþým çözümler olduðunu, ancak bu çözümlerin birbirinden kopuk planlandýðýný söyledi. Ulaþým türleri arasýndaki noktalarýn uygun toplu taþýma ya da motorsuz ulaþým olan bisiklet, yürüme veya elektrikli scooter gibi çözümlerle desteklenirse bütünleþik bir kent içi ulaþýmdan bahsedilebileceðine dikkat çeken Cansýz COVÝD-19’la bunun deneyimlendiðini vurguladý.

Cansýz þunlarý kaydetti: “COVID-19 döneminde dünya genelinde kent içi hareketlilik talebinde yaklaþýk yüzde 50-90 oranýnda düþüþ yaþandý. Türkiye’deki birçok büyükþehirde de kent içi toplu taþýma talebinde ortalama yüzde 85-90 oranýnda düþüþ meydana geldi. Diðer bir çarpýcý veri ise, toplu taþýma ile ayný oranda olmasa da özel taþýt kullanýmýnda meydana gelen yüzde 74’lük düþüþ. Bu süreçte ‘evde kal’ çaðrýlarýnýn yapýldýðý, sokaða çýkma yasaklarýnýn uygulandýðý birçok ülkede motorsuz ulaþým seçeneði olan bisikletli ulaþýma talep arttý. Nisan ayýnda Çin, Almanya, Ýrlanda, Birleþik Krallýk ve ABD de dahil olmak üzere pek çok yerde kent içi bisiklet aðýnýn kullanýmýnda artýþ görüldü.”

COVID-19 salgýnýnýn kent içi ulaþým özelinde daha güvenli, daha çevreci, toplu taþýma gibi diðer ulaþým türleriyle daha bütünleþik ve etkileþimli bir sistem oluþturma adýna bir fýrsat olarak kullanýlabileceðini belirten WRI Türkiye Sürdürülebilir Þehirler Direktörü Cansýz, “Bu dönem bisikletli ulaþým, toplu taþýma, yolculuk ve taþýt paylaþým uygulamalarý gibi farklý ulaþým türleri için bir deney ve gözlem zamaný. Türkiye özelinde, kent içi ulaþýmda, bulaþýn önlenmesi adýna alýnan kýsýtlayýcý ve hijyen önlemlerine ek olarak pop-up bisiklet yollarý, geçici toplu taþýma þeritleri gibi farklý uygulamalarla sürdürülebilir, güvenli ve çevre dostu sistemler yeniden kurgulamaya baþlanmalý. Orta ve uzun vadede kentsel ulaþým planlamasý bakýþ açýsý ile baktýðýmýzda bu salgýn, krizin getirdiði fýrsatlardan birisi olarak tanýmladýðýmýz kalýcý bisiklet yollarýnýn uygulanmasýna giden bir yol olarak düþünülmeli” diye konuþtu.

Herkes Elini Taþýn Altýna Koymalý

Projenin koordinatörü Dr. Meltem Bayraktar ise Türkiye Sürdürülebilir Kent içi Ulaþým Aðý’nýn hedefleriniþöyle açýkladý: “Projenin nihai hedefi ulaþýmda kamuya destek olacak çözüm önerileri için sivil toplumu bir araya getirmek. Toplumu çözümün bir parçasý haline getirmek için herkes elini taþýn altýna koymalý. Kurduðumuz bu að ile Türkiye’de kent içi ulaþým alanýnda sektördeki büyük ya da küçük hiç fark etmeden farklý paydaþlarý bir araya getireceðiz. Bunu yapmak için de öncelikle kapsamlý bir paydaþ haritasýný ortaya koyup onlarýn bir arada çalýþmasý için bir ortam oluþturacaðýz. Bunu da hem ulaþým alanýnda teorik eðitimlerle hem de politika geliþtirme süreçlerine katýlým, iletiþim ve kampanya gibi ihtiyaca yönelik kurumsal eðitimlerle gerçekleþtirmeyi planlýyoruz. Þehirlerde ulaþým planlamasý genelde karar vericiler tarafýndan tek yönlü olarak gerçekleþtiriliyor. Halbuki biz hem bu aðýn bizzat kendisinin hem de aða üye kuruluþlarýn karar verme süreçlerinde aktif olarak yer almasýný hedefliyoruz.”

Mikro Hibe Verilecek

Türkiye Sürdürülebilir Kent Ýçi Ulaþým Aðý projesi dört yýl sürecek. Ýlk yýl Türkiye’nin yedi bölgesi karýþ karýþ gezilecek ve STK’larla birlikte ulaþým sorunlarýna çözüm aranacak.

Dr. Bayraktar proje kapsamýnda bir hibe çaðrýsý yapýlacaðýný söyledi: “Bu hibe ile STK’larýn sadece teoride kapasite geliþtirmelerini deðil, öðrendiklerini hayata geçirebilmelerini de amaçlýyoruz. 2021 sonbaharýnda farklý sektörlerden en az üç kuruluþun bir araya gelip yereldeki bir ihtiyaca yönelik yenilikçi bir fikir geliþtirmesini ve aldýklarý hibeyle de bunu hayata geçirmelerini bekliyoruz.”

Projenin üçüncü yýlýnda ise hazýrlanacak Kent Ýçi Ulaþým Eylem Planý, Ulaþtýrma ve Altyapý Bakanlýðý, Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý, Aile, Çalýþma ve Sosyal Hizmetler Bakanlýðý ile Ýçiþleri Bakanlýðý’na sunulacak.

Aðlar Þehirler Ýçin Çalýþýyor

Son yýllarda dünya genelinde en çok tercih edilen yöntem olan platform/að kurma, birbirinden kopuk ve küçük giriþimlerin baðýmsýz çalýþmalarý yerine güçleri birleþtirip beraber hareket etmek üzerine kurulu. Özellikle Avrupa’da buna benzer pek çok uygulama bulunuyor.

ICLEI’ye (Local Governments for Sustainability) baðlý Eco-Mobility Alliance, Almanya, Avustralya, Kolombiya, Meksika gibi dünyanýn her yerinden toplamda 45 milyonun yaþadýðý 23 þehirden 29 ortaða sahip bir að. Bugüne kadar 19 Sürdürülebilir Kent içi Hareketlilik Planý ve 30’dan fazla da ulaþým projesini hayata geçirdi. Bu aðýn çalýþmalarý sonucunda, aða üye olan 23 þehrin sakinlerinin yüzde 68’i günlük ulaþým ihtiyaçlarýný yürüme, bisiklet ve toplu taþýma ile çözüyor.

Bir diðer að ise Belçika merkezli POLIS (Cities and Regions for Transport Innovation). 1989 yýlýnda kurulan POLIS’in üyeleri arasýnda Avrupa’dan yerel yönetimler bulunuyor. POLIS aðý da kentsel hareketlilik konusunda Avrupa Komisyonu’nun resmi danýþmanlarý arasýnda yer alýyor.